Αστρονόμοι κατέγραψαν για πρώτη φορά τη γέννηση πλανήτη που «χαράζει» τον δίσκο σκόνης γύρω από άστρο

23rd Ιούλιος 2025

Μια σπάνια και εντυπωσιακή στιγμή στη δημιουργία ενός πλανήτη κατέγραψαν αστρονόμοι χρησιμοποιώντας το Very Large Telescope (VLT) του European Southern Observatory (ESO).

Για πρώτη φορά, εντόπισαν έναν υποψήφιο πλανήτη που διαμορφώνει σε πραγματικό χρόνο τον πρωτοπλανητικό δίσκο γύρω από το νεαρό άστρο HD 135344B, σε απόσταση 440 ετών φωτός από τη Γη.

Μια «υπογραφή» σε σπείρες σκόνης και αερίων

Χρησιμοποιώντας το νέο όργανο ERIS του VLT, οι ερευνητές παρατήρησαν ένα εντυπωσιακό σπειροειδές μοτίβο γύρω από το άστρο, με μια φωτεινή κουκίδα να διακρίνεται στο εσωτερικό του – ακριβώς στο σημείο που η θεωρία προβλέπει την ύπαρξη ενός πλανήτη. Το ουράνιο σώμα εκτιμάται ότι έχει περίπου το διπλάσιο μέγεθος του Δία και βρίσκεται σε απόσταση από το άστρο του παρόμοια με εκείνη του Ποσειδώνα από τον Ήλιο.

«Δεν μπορούμε να δούμε πώς δημιουργήθηκε η Γη, αλλά ίσως παρακολουθούμε τώρα τη δημιουργία ενός άλλου πλανήτη σε πραγματικό χρόνο», δήλωσε ο επικεφαλής της μελέτης Francesco Maio, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας και στο Αστρονομικό Παρατηρητήριο του Άρτσετρι στην Ιταλία.

Αυτή η εικόνα, που καταγράφηκε με το πολύ μεγάλο τηλεσκόπιο του ESO (VLT), δείχνει έναν σπειροειδή δίσκο γύρω από το νεαρό αστέρι HD 135344B. Η εικόνα, η οποία κυκλοφόρησε το 2016, ελήφθη με το φασματο-πολωμετρικό όργανο υψηλής αντίθεσης Exoplanet Research. Τα σπειροειδή χαρακτηριστικά όπως αυτά μπορούν να γλιστρήσουν από τους πλανήτες.
Αν και αυτή η εικόνα δεν δείχνει στοιχεία για τους συντρόφους που περιστρέφονται γύρω από το HD 135344B. Ωστόσο, οι νέες παρατηρήσεις σε κάπως μεγαλύτερα μήκη κύματος, που λαμβάνονται με την ενισχυμένη απεικόνιση του Imager and Spectograph (ERIS) στο VLT, έχουν βρει έναν πιθανό νεαρό πλανήτη γύρω από αυτό το αστέρι.
Ο κεντρικός μαύρος κύκλος αντιστοιχεί σε ένα κορώνα – η οποία που εμποδίζει το φως του αστεριού για να αποκαλύψει ελαφρές λεπτομέρειες γύρω από αυτό.

Η πρώτη άμεση ανίχνευση ενός πλανήτη μέσα σε δίσκο

Αν και παρόμοιοι πρωτοπλανητικοί δίσκοι έχουν παρατηρηθεί στο παρελθόν και συχνά εμφανίζουν σπειροειδείς δομές, δακτυλίους ή κενά, η ύπαρξη πλανητών πίσω από αυτά τα μοτίβα δεν είχε επιβεβαιωθεί μέχρι σήμερα. Αυτή είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται απευθείας το φως ενός πλανήτη που βρίσκεται ενσωματωμένος μέσα στον δίσκο, αυξάνοντας κατακόρυφα την αξιοπιστία του εντοπισμού.

Η προηγούμενη παρατήρηση του ίδιου συστήματος είχε γίνει με το όργανο SPHERE του VLT, αλλά χωρίς να εντοπιστεί ο πλανήτης. Το ERIS προσέφερε την απαιτούμενη ευκρίνεια και ευαισθησία για να αποκαλύψει τη μικρή αλλά κρίσιμη λεπτομέρεια.

Αυτή η εικόνα, που ελήφθη με το Atacama Large Millimeter/Submillimeter Array (Alma) και κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2015, δείχνει δίσκο σχηματισμού πλανήτη γύρω από το νεαρό αστέρι HD 135344B. Η εικόνα συνδυάζει μια άποψη τόσο του αερίου (μπλε) όσο και της σκόνης (πορτοκαλί) γύρω από το αστέρι. Το ίδιο το αστέρι είναι αόρατο σε αυτά τα μήκη κύματος και βρίσκεται στο κεντρικό κενό του δίσκου.

Νέα στοιχεία και σε δεύτερο αστρικό σύστημα

Σε δεύτερη μελέτη, άλλη ομάδα ερευνητών χρησιμοποίησε το ίδιο όργανο (ERIS) για να μελετήσει το νεαρό άστρο V960 Mon, και βρήκε ένα άλλο ουράνιο σώμα κοντά στις σπείρες του πρωτοπλανητικού του δίσκου. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι μπορεί να πρόκειται για πλανήτη υπό σχηματισμό ή καφέ νάνο (ένα ενδιάμεσο αντικείμενο μεταξύ πλανήτη και άστρου).

Η πιθανή αυτή ανακάλυψη ενισχύει την ιδέα ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, η δημιουργία πλανητών μπορεί να οφείλεται όχι μόνο στη σταδιακή συσσώρευση υλικού, αλλά και στην «βαρυτική αστάθεια» — μια διαδικασία κατά την οποία η ύλη καταρρέει αυθόρμητα υπό το ίδιο της το βάρος.

Μια νέα εποχή παρατήρησης πλανητικής γένεσης

Οι παραπάνω μελέτες, που δημοσιεύτηκαν στα περιοδικά Astronomy & Astrophysics και The Astrophysical Journal Letters, σηματοδοτούν ένα ορόσημο στην κατανόηση του πώς σχηματίζονται οι πλανήτες. Τα δεδομένα από το ERIS ανοίγουν νέους δρόμους για άμεση μελέτη των πρώτων στιγμών της πλανητικής ζωής σε απομακρυσμένα συστήματα.

Περισσότερα εδώ.

Αναζητήστε όλα τα νέα προϊόντα στο κατάστημα
Ρεπέλλα Φωτογραφικά.

To pttlgr στηρίζεται για την λειτουργία του στους αναγνώστες του!
Μπορείς να βοηθήσεις με μία μικρή δωρεά!
Υποστηρίξτε το pttlgr ακόμα και με μόλις 1€ – χρειάζεται μόνο ένα λεπτό. Εάν μπορείτε, σκεφτείτε να μας υποστηρίξετε με ένα ποσό κάθε μήνα.
Σας ευχαριστούμε.

Στηρίξτε το pttlgr και την προσπάθεια μας για έγκυρη και άμεση ενημέρωση ακολουθώντας μας
σε Instagram, YouTube και Facebook!

Ακολουθήστε το pttlgr στα Google News, εδώ!