Μυστήριο στον κοντινότερο μας Ήλιο: Το James Webb ίσως βρήκε έναν… «εξαφανισμένο» πλανήτη!

pttlgr team 11 Αυγούστου 2025

34 3 λεπτά ανάγνωσης

Η NASA ανακοίνωσε ότι το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb εντόπισε ισχυρές ενδείξεις για την ύπαρξη ενός γιγάντιου πλανήτη γύρω από το κοντινότερο στον Ήλιο άστρο παρόμοιο με τον Ήλιο, το Alpha Centauri A.

Το σύστημα Alpha Centauri, σε απόσταση μόλις 4 ετών φωτός, αποτελείται από τα δύο αστέρια τύπου Ήλιου Alpha Centauri A και B, καθώς και τον ερυθρό νάνο Proxima Centauri. Μέχρι σήμερα, έχουν επιβεβαιωθεί τρεις πλανήτες που περιφέρονται γύρω από την Proxima, αλλά η ύπαρξη πλανητών γύρω από τα άλλα δύο άστρα παρέμενε αβέβαιη.

Αυτή η εικόνα δείχνει το σύστημα άστρων Alpha Centauri από διάφορα επίγεια και διαστημικά παρατηρητήρια: το Digitized Sky Survey (DSS), το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble της NASA και το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb της NASA. Το Alpha Centauri A είναι το τρίτο φωτεινότερο άστρο στον νυχτερινό ουρανό και το πλησιέστερο άστρο τύπου Ήλιου στη Γη. Η επίγεια εικόνα από το DSS δείχνει το τριπλό σύστημα ως μία ενιαία πηγή φωτός, ενώ το Hubble διακρίνει τα δύο άστρα τύπου Ήλιου του συστήματος, το Alpha Centauri A και το Alpha Centauri B. Η εικόνα από το MIRI (Mid-Infrared Instrument) του Webb, που χρησιμοποιεί μάσκα κορονογράφου για να μπλοκάρει την έντονη λάμψη του Alpha Centauri A, αποκαλύπτει έναν πιθανό πλανήτη που περιφέρεται γύρω από το άστρο.
Science: NASA, ESA, CSA, STScI, DSS, A. Sanghi (Caltech), C. Beichman (NExScI, NASA/JPL-Caltech), D. Mawet (Caltech)· Επεξεργασία εικόνας: J. DePasquale (STScI)

Τώρα, οι παρατηρήσεις του Webb με το όργανο Mid-Infrared Instrument (MIRI) παρέχουν την ισχυρότερη μέχρι σήμερα ένδειξη για την ύπαρξη ενός γίγαντα αερίων γύρω από το Alpha Centauri A. Αν επιβεβαιωθεί, θα πρόκειται για τον κοντινότερο στη Γη πλανήτη που περιφέρεται στη λεγόμενη «κατοικήσιμη ζώνη» ενός άστρου παρόμοιου με τον Ήλιο. Ωστόσο, επειδή πρόκειται για αέριο γίγαντα με μάζα περίπου ίση με του Κρόνου, οι επιστήμονες σημειώνουν ότι δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει ζωή όπως τη γνωρίζουμε.

Οι παρατηρήσεις ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 2024, χρησιμοποιώντας τη μάσκα κορονογράφου του MIRI για να μπλοκάρει το έντονο φως του άστρου. Έπειτα από σύνθετη επεξεργασία εικόνας, η ομάδα ανίχνευσε ένα αντικείμενο 10.000 φορές πιο αχνό από το Alpha Centauri A, σε απόσταση περίπου διπλάσια από την απόσταση Γης-Ήλιου.

Ωστόσο, μεταγενέστερες παρατηρήσεις τον Φεβρουάριο και τον Απρίλιο του 2025 δεν εντόπισαν το αντικείμενο. Αυτό οδήγησε σε εκτεταμένες προσομοιώσεις τροχιών, οι οποίες έδειξαν ότι σε περίπου τις μισές πιθανές τροχιές ο πλανήτης θα βρισκόταν πολύ κοντά στο άστρο για να είναι ορατός στις συγκεκριμένες ημερομηνίες.

Αν τελικά επιβεβαιωθεί, αυτός ο πλανήτης θα αποτελέσει σημαντικό ορόσημο στην άμεση απεικόνιση εξωπλανητών. Θα είναι ο πιο κοντινός στο άστρο του που έχει φωτογραφηθεί ποτέ, με θερμοκρασία και ηλικία παρόμοια με τους αέριους γίγαντες του ηλιακού μας συστήματος. Επιπλέον, η ύπαρξή του σε ένα σύστημα δύο στενά συνδεδεμένων άστρων θα αμφισβητήσει τις τρέχουσες θεωρίες για τον σχηματισμό και την εξέλιξη πλανητών σε τέτοια δυναμικά περιβάλλοντα.

Αυτή η εικόνα τριών πάνελ αποτυπώνει την αναζήτηση του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James Webb της NASA για έναν πλανήτη γύρω από το πλησιέστερο άστρο τύπου Ήλιου, το Alpha Centauri A. Η αρχική εικόνα δείχνει την έντονη λάμψη του Alpha Centauri A και του Alpha Centauri B, ενώ το μεσαίο πάνελ δείχνει το σύστημα με μια μάσκα κορονογράφου τοποθετημένη πάνω από το Alpha Centauri A ώστε να μπλοκάρει την έντονη λάμψη του. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο το φως καμπυλώνεται γύρω από τις άκρες του κορονογράφου δημιουργεί κυματισμούς φωτός στον περιβάλλοντα χώρο. Η οπτική διάταξη του τηλεσκοπίου (οι καθρέφτες του και οι υποστηρικτικές δομές) προκαλεί την αλληλεπίδραση μέρους του φωτός με τον εαυτό του, παράγοντας κυκλικά και ακτινωτά μοτίβα. Αυτά τα σύνθετα μοτίβα φωτός, μαζί με το φως από το γειτονικό Alpha Centauri B, καθιστούν εξαιρετικά δύσκολο τον εντοπισμό αμυδρών πλανητών. Στο δεξί πάνελ, οι αστρονόμοι έχουν αφαιρέσει τα γνωστά μοτίβα (χρησιμοποιώντας εικόνες αναφοράς και αλγόριθμους) ώστε να καθαρίσουν την εικόνα και να αποκαλύψουν αμυδρές πηγές, όπως τον υποψήφιο πλανήτη.
Science: NASA, ESA, CSA, STScI, A. Sanghi (Caltech), C. Beichman (NExScI, NASA/JPL-Caltech), D. Mawet (Caltech)· Επεξεργασία εικόνας: J. DePasquale (STScI)

Η NASA αναφέρει ότι το μέλλον της έρευνας θα μπορούσε να περιλαμβάνει περαιτέρω παρατηρήσεις με το James Webb αλλά και το διαστημικό τηλεσκόπιο Nancy Grace Roman, το οποίο αναμένεται να εκτοξευθεί έως τον Μάιο του 2027. Οι συνδυασμένες μετρήσεις ορατού και υπέρυθρου φωτός θα μπορούσαν να αποκαλύψουν πολύτιμες λεπτομέρειες για το μέγεθος, την ανακλαστικότητα και τη σύνθεση του πλανήτη.

Περισσότερα εδώ.