Το Hubble έπιασε στα πράσα έναν «χαοτικό» δίσκο γέννησης πλανητών

Το Hubble έκανε μια παρατήρηση που αλλάζει τον τρόπο που φανταζόμαστε τις «γεννήσεις» πλανητών, δείχνοντας σε ορατό φως έναν δίσκο γύρω από νεαρό άστρο που μοιάζει ήρεμος μόνο από μακριά αλλά στην πραγματικότητα είναι γεμάτος αναταράξεις.

Το αντικείμενο λέγεται IRAS 23077+6707 και έχει αποκτήσει το παρατσούκλι “Dracula’s Chivito”, όχι για κάποιον επιστημονικό λόγο αλλά για το χιούμορ και την καταγωγή των ερευνητών του, από την Τρανσυλβανία και την Ουρουγουάη (το εθνικό φαγητό είναι το Chivito, παρόμοιο με ένα hamburger) . Το πιο εντυπωσιακό για την κοινότητα είναι πως μιλάμε για έναν δίσκο που απλώνεται σε κλίμακα σχεδόν αδιανόητη για «εργαστήριο» σχηματισμού πλανητών, με μέγεθος που ξεπερνά κατά πολύ ό,τι έχουμε δει μέχρι σήμερα σε αντίστοιχα συστήματα.

Στην εικόνα, ο δίσκος φαίνεται σχεδόν “edge-on”, σαν ένα «hamburger» στο διάστημα: μια σκοτεινή λωρίδα σκόνης κρύβει το κέντρο όπου βρίσκεται το άστρο (ή πιθανώς ένα ζεύγος άστρων), ενώ πάνω και κάτω διακρίνονται φωτεινά στρώματα που αντανακλούν το φως και “ξεχειλίζουν” σε λεπτές, γαλάζιες νηματοειδείς δομές.

Το στοιχείο που μπέρδεψε περισσότερο τους αστρονόμους δεν είναι μόνο το ύψος αυτών των δομών πάνω και κάτω από το «επίπεδο» του δίσκου, αλλά η ασυμμετρία τους: οι εκτεταμένες «κλωστές» υλικού εμφανίζονται καθαρά μόνο στη μία πλευρά, ενώ η άλλη μοιάζει να τελειώνει πιο απότομα, σαν να έχει «κοπεί» το σκηνικό.

Μια τέτοια λοξή, μονόπλευρη εικόνα δεν ταιριάζει με την απλή ιδέα ενός ομοιόμορφου δίσκου που απλώς “κάθεται” γύρω από ένα άστρο. Οι ερμηνείες που συζητούνται ακουμπούν σε δυναμικά σενάρια: πρόσφατη εισροή αερίου/σκόνης, αλληλεπίδραση με το περιβάλλον νέφος, ή διαδικασίες που «ανακατεύουν» τα ανώτερα στρώματα και αφήνουν διαφορετικό αποτύπωμα σε κάθε πλευρά.

Το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι το σύστημα φαίνεται να διαθέτει άφθονο υλικό για πλανητική αρχιτεκτονική μεγάλης κλίμακας, με εκτιμήσεις για μάζα δίσκου που μπορεί να αντιστοιχεί σε πολλαπλάσιες μάζες του Δία. Αν ισχύει, τότε δεν μιλάμε μόνο για έναν εντυπωσιακό «δίσκο», αλλά για ένα περιβάλλον όπου θα μπορούσαν να σχηματιστούν πολλοί γίγαντες αερίων, σε τροχιές και κλίμακες που θυμίζουν «μεγέθυνση» των πρώτων σταδίων του δικού μας Ηλιακού Συστήματος.

Για φωτογράφους και δημιουργούς εικόνας, τέτοιες παρατηρήσεις έχουν μια δεύτερη, πρακτική αξία: είναι ένα μάθημα οπτικής αφήγησης από την επιστήμη. Το ορατό φως του Hubble δεν δείχνει «θερμότητα» όπως άλλα τηλεσκόπια, αλλά τον τρόπο που η σκόνη σκεδάζει και αντανακλά το φως. Αυτός είναι ο λόγος που η εικόνα αναδεικνύει τόσο καλά τα στρώματα, τις υφές και την «ομίχλη» πάνω από τον δίσκο, με μια αίσθηση βάθους που θυμίζει κινηματογραφικό φωτισμό στο πιο ακραίο φυσικό σετ.

Εξίσου χρήσιμο είναι και το “μάτι” του processing: οι χρωματικές αποδόσεις, η ισορροπία ανάμεσα σε λεπτομέρεια και θόρυβο, και ο τρόπος που διατηρούνται μικρές δομές χωρίς να «σπάει» το κάδρο, δείχνουν πώς η σωστή επεξεργασία μπορεί να μετατρέψει ακατέργαστα δεδομένα σε εικόνα που επικοινωνεί πληροφορία. Για όσους δουλεύουν σε grading, VFX, compositing ή ακόμα και σε φωτογραφία τοπίου/νύχτας, είναι υπενθύμιση ότι η αισθητική δεν είναι «στολίδι» αλλά εργαλείο ανάγνωσης.

Η σύγκριση με παρατηρήσεις σε άλλα μήκη κύματος (όπως αυτά που βλέπει το James Webb) αναμένεται να δώσει την πλήρη ιστορία: πού βρίσκεται η πιο πυκνή σκόνη, πού κυριαρχεί το αέριο, πώς κινούνται τα στρώματα και αν η «μονόπλευρη» δομή είναι στιγμιότυπο μιας πρόσφατης αναστάτωσης ή μόνιμο χαρακτηριστικό του συστήματος.

Αυτό που μένει, πέρα από τον εντυπωσιασμό, είναι ότι ο σχηματισμός πλανητών δεν είναι πάντα μια ήρεμη, συμμετρική διαδικασία. Το Hubble μας δίνει εδώ μια σπάνια, καθαρή ματιά σε ένα “nursery” που μοιάζει να δουλεύει στα όρια, και αυτή ακριβώς η αταξία είναι που μπορεί να εξηγήσει πόσο διαφορετικά —και πόσο δημιουργικά— μπορούν να «χτιστούν» πλανητικά συστήματα.

Απέκτησε το Luminar με έκπτωση, με τον κωδικό pttl20,
κάνε κλικ στην εικόνα

Αναζητήστε όλα τα νέα προϊόντα στο κατάστημα
Ρεπέλλα Φωτογραφικά.