Οι πιο φωτεινές μπλε κοσμικές εκρήξεις δεν είναι υπερκαινοφανείς
Νέα δεδομένα δείχνουν ότι τα LFBOTs προκαλούνται από μαύρες τρύπες που διαλύουν τεράστια άστρα-συνοδούς
Οι αστραπιαίες, εξαιρετικά φωτεινές μπλε εκρήξεις στο Σύμπαν μόλις έχασαν την πιο διαδεδομένη ερμηνεία τους, καθώς η φωτεινότερη που έχει καταγραφεί ποτέ δείχνει ότι δεν πρόκειται για κάποια παράξενη μορφή υπερκαινοφανούς.
Οι υπερκαινοφανείς (supernovae) είναι τεράστιες αστρικές εκρήξεις που σηματοδοτούν το τέλος της ζωής ενός άστρου και για σύντομο χρονικό διάστημα μπορούν να γίνουν πιο φωτεινές από ολόκληρο γαλαξία.
Τα λεγόμενα Luminous Fast Blue Optical Transients (LFBOTs) αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα της σύγχρονης αστροφυσικής. Εμφανίζονται ξαφνικά ως έντονες λάμψεις μπλε και υπεριώδους φωτός, διαρκούν μόλις λίγες ημέρες και στη συνέχεια σβήνουν, αφήνοντας πίσω τους ασθενή σήματα σε ακτίνες Χ και ραδιοκύματα. Μέχρι σήμερα είχαν καταγραφεί μόλις λίγο περισσότερα από δέκα τέτοια φαινόμενα, με τους επιστήμονες να διχάζονται ανάμεσα σε ακραίες εκρήξεις άστρων και σε σενάρια τροφοδότησης μαύρων τρυπών.
Η ανακάλυψη του AT 2024wpp το 2024 άλλαξε ριζικά το τοπίο. Πρόκειται για το πιο φωτεινό LFBOT που έχει παρατηρηθεί ποτέ, με ανάλυση δεδομένων από δεκάδες επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια, ανάμεσά τους και το Gemini South στη Χιλή. Σύμφωνα με δύο νέες μελέτες που έγιναν δεκτές στο The Astrophysical Journal Letters, το φαινόμενο δεν μπορεί να εξηγηθεί από καμία γνωστή μορφή αστρικής έκρηξης.
Η ενέργεια που εξέπεμψε το AT 2024wpp είναι περίπου εκατό φορές μεγαλύτερη από αυτή ενός τυπικού υπερκαινοφανούς. Για να παραχθεί τέτοια ακτινοβολία, θα έπρεπε μέσα σε λίγες εβδομάδες να μετατραπεί σε ενέργεια σχεδόν το 10% της μάζας του Ήλιου – κάτι αδύνατο για μια κλασική κατάρρευση άστρου. Αυτό οδήγησε τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι η πηγή είναι μια ακραία παλιρροϊκή διάλυση άστρου από μαύρη τρύπα.
Σύμφωνα με το νέο μοντέλο, μια μαύρη τρύπα με μάζα έως και 100 φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου βρισκόταν σε δυαδικό σύστημα με ένα τεράστιο άστρο, πιθανότατα τύπου Wolf-Rayet. Για μεγάλο χρονικό διάστημα η μαύρη τρύπα απορροφούσε υλικό από τον συνοδό της, δημιουργώντας ένα εκτεταμένο νέφος αερίου γύρω της. Όταν το άστρο πλησίασε υπερβολικά, διαλύθηκε πλήρως μέσα σε λίγες ημέρες, τροφοδοτώντας βίαια τον δίσκο προσαύξησης.
Η σύγκρουση του νέου υλικού με το ήδη υπάρχον παρήγαγε την εκρηκτική εκπομπή μπλε, υπεριώδους και ακτινοβολίας Χ, ενώ μέρος του αερίου εκτινάχθηκε από τους πόλους της μαύρης τρύπας με ταχύτητα που έφτανε το 40% της ταχύτητας του φωτός. Αυτοί οι πίδακες είναι και η πηγή των ραδιοκυμάτων που ανιχνεύθηκαν αργότερα.
Καθοριστικό ρόλο στην ερμηνεία έπαιξαν οι παρατηρήσεις στο κοντινό υπέρυθρο από το Gemini South. Για δεύτερη μόλις φορά σε LFBOT – η πρώτη ήταν το περίφημο AT 2018cow – εντοπίστηκε πλεόνασμα υπέρυθρης ακτινοβολίας, χαρακτηριστικό που δεν εμφανίζεται σε καμία συνηθισμένη αστρική έκρηξη. Πλέον, το υπέρυθρο αυτό «αποτύπωμα» θεωρείται βασικό γνώρισμα των LFBOTs, αν και καμία θεωρία δεν το εξηγεί πλήρως.
Το AT 2024wpp βρίσκεται σε απόσταση περίπου 1,1 δισεκατομμυρίων ετών φωτός και είναι 5 έως 10 φορές πιο φωτεινό από το AT 2018cow. Όπως και τα περισσότερα LFBOTs, εντοπίζεται σε γαλαξία με έντονη αστρογένεση, όπου η ύπαρξη τόσο μεγάλων άστρων είναι αναμενόμενη.
Η συγκεκριμένη ανακάλυψη κλείνει μια δεκαετή συζήτηση γύρω από τη φύση αυτών των μυστηριωδών εκρήξεων, αλλά ταυτόχρονα ανοίγει ένα νέο πεδίο μελέτης για τα ακραία δυαδικά συστήματα μαύρων τρυπών. Με την έναρξη λειτουργίας του Vera C. Rubin Observatory, οι αστρονόμοι αναμένουν ότι θα εντοπίζονται πολύ περισσότερα τέτοια παροδικά φαινόμενα, προσφέροντας νέα δεδομένα για τη βίαιη εξέλιξη των άστρων και τη φυσική των μαύρων τρυπών.
Περισσότερα εδώ.
Απέκτησε το Luminar με έκπτωση, με τον κωδικό pttl20,
κάνε κλικ στην εικόνα
Αναζητήστε όλα τα νέα προϊόντα στο κατάστημα
Ρεπέλλα Φωτογραφικά.
