Η σκοτεινή δύναμη της εικόνας: Η Leni Riefenstahl και το ερώτημα της ευθύνης του καλλιτέχνη

pttlgr team 25 Οκτωβρίου 2025

36 1 λεπτό ανάγνωσης

Η Leni Riefenstahl παραμένει η πιο αμφιλεγόμενη δημιουργός στην ιστορία του κινηματογράφου.

youtube wp-block-embed-youtube wp-embed-aspect-16-9 wp-has-aspect-ratio">

Το βίντεο «Leni Riefenstahl: The Horrible Power of Images» από το DW και τον βραβευμένο σκηνοθέτη Andres Veiel επαναφέρει στο προσκήνιο τη γυναίκα που διαμόρφωσε τη φασιστική αισθητική και άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τις εικόνες.

Η Riefenstahl υπήρξε πρωτοπόρος στον τρόπο που κινηματογράφησε τη δύναμη, το σώμα και τη συλλογική πειθαρχία. Με ταινίες όπως το «Triumph of the Will» (το κινηματογραφικό πορτρέτο του ναζιστικού συνεδρίου στη Νυρεμβέργη και το πιο σημαντικό έργο προπαγάνδας) και το «Olympia» (για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, το οποίο άλλαξε τον τρόπο καταγραφής των σπορ, ενώ ήταν η πρώτη φορά που είχαμε κάμερα να κάνει λήψεις κάτω από την επιφάνεια του νερού), προσέδωσε αισθητικό μεγαλείο στη ναζιστική προπαγάνδα. Οι εικόνες της έδωσαν στους Χίτλερ και Γκέμπελς την οπτική ταυτότητα που ήθελαν: υπερ-ανθρώπινη, σχεδόν θεϊκή.

Η Αμερικανίδα φιλόσοφος Susan Sontag ονόμασε αυτό το φαινόμενο «φασιστική αισθητική» — μια λατρεία της πειθαρχίας, της τελειότητας και της εξουσίας μέσω της εικόνας. Η επιρροή της Riefenstahl υπήρξε τεράστια και διαρκής: η αισθητική της πέρασε στον κινηματογράφο, τη διαφήμιση, τη μόδα και τη φωτογραφία, από το Star Wars μέχρι τις καμπάνιες του Calvin Klein.

Μετά τον πόλεμο, η Riefenstahl προσπάθησε να αποποιηθεί την ευθύνη της, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως «καλλιτέχνιδα που υπηρετούσε μόνο την ομορφιά». Όμως δεν εξέφρασε ποτέ ειλικρινή μεταμέλεια, ούτε αναγνώρισε τον ρόλο που έπαιξε στο να μετατραπεί το ναζιστικό καθεστώς σε μύθο μέσα από την τέχνη.

Το νέο ντοκιμαντέρ του Veiel, βασισμένο σε 700 κουτιά με αδημοσίευτο υλικό από το αρχείο της, ανοίγει ξανά τη συζήτηση:
Μπορεί η τέχνη να είναι ουδέτερη;
Ποια είναι η ευθύνη του δημιουργού όταν η εικόνα του υπηρετεί την προπαγάνδα;

Για τους φωτογράφους και βιντεογράφους του σήμερα, η ιστορία της Riefenstahl είναι μια υπενθύμιση ότι η δύναμη της εικόνας είναι τεράστια — και ποτέ αθώα. Από τον τρόπο που προβάλλουμε τα σώματα, μέχρι τις αφηγήσεις που επιλέγουμε να δείξουμε, κάθε κάδρο είναι μια πράξη επιλογής. Και κάθε επιλογή, μια πράξη ευθύνης.